Θανάσης Μαρκόπουλος, Όψεις και συνόψεις, τχ. 166-167 Περ. Παρέμβαση
Η Δώρα Κασκάλη, η οποία σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, επανέρχεται πολύ σύντομα στην εκδοτική επικαιρότητα. Δεύτερο βιβλίο του «Κάτω», μετά τις περσινές ιστορίες του «Τρένου», κι όλα δείχνουν ένα σημαντικό προχώρημα προς την κατάκτηση της συγγραφικής ωριμότητας.
Το βιβλίο συγκροτείται σε δεκαέξι κεφάλαια, τα οποία τιτλοφορούνται με θηλυκά ονόματα ανθρώπων ή τόπων κι έχουν ως μότο στίχους ή πεζογραφικά αποσπάσματα Ελλήνων συγγραφέων.Στο κέντρο βρίσκεται η Καλλιρρόη και η Καρδιά, δυο χωριά στα ορεινά ενός ανώνυμου νησιού, όπου καταφεύγουν για τις καλοκαιρινές τους διακοπές οι δύο βασικές ηρωίδες από τη Θεσσαλονίκη, η Άννα και η Αντιγόνη, άνεργη φιλόλογος η πρώτη, υπάλληλος της Νομαρχίας η δεύτερη και επίδοξη συγγραφέας. Βασικές, γιατί γίνονται η αφετηρία όλων των εξελίξεων, εξωτερικών και εσωτερικών, του επαρχιακού και του δικού τους μικρόκοσμου και γιατί είναι οι μόνες που αναλαμβάνουν την αφήγηση σε έντεκα κεφάλαια -στα υπόλοιπα πέντε η αφήγηση τυπικά μονάχα είναι τριτοπρόσωπη, αφού υιοθετεί κι εκεί τη ματιά της εκάστοτε πρωταγωνίστριας.
Παλιές ιστορίες και μύθοι, φονικά κι αρρώστιες στοιχειώνουν τον ξενώνα της «Διώνης», αδιέξοδα οικογενειακά, επαγγελματικά ανδρών και γυναικών, καινούργια προβλήματα, όπως τίθενται από την επικαιρότητα, το μεταναστευτικό με την εκμετάλλευση γυναικών από τη Ρωσία και κυρίως η οικονομική, κοινωνικοπολιτική και πολιτισμική εντέλει κρίση, η οποία ταλανίζει τους ανθρώπους του καιρού μας και απειλεί να συντρίψει τον κοινωνικό ιστό. Δε λείπει και το παιχνίδι της αυτοαναφορικότητας, αχρείαστο, κατά τη γνώμη μου, έτσι που έχει φθαρεί τα τελευταία χρόνια από την πολυχρησία, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι από ένα σημείο και πέρα ξεχνιέται κι ανασταίνεται στο τέλος και μάλιστα με χαρακτήρα άκρως πολιτικό, επαναστατικό. Το βιβλίο κλείνει με το πρώτο κεφάλαιο του Μυθιστορήματος «Μανία», που συγγράφει η Αντιγόνη, κι έχει ως θέμα την αναίμακτη επανάσταση, η οποία ξεκινάει από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και παίρνει την εξουσία στα χέρια της, προσπαθώντας να βάλει μια τάξη στην αταξία. Είναι προφανής η αναφορά στο αίτημα, που ολοένα και πιο επιτακτικά προβάλλει εσχάτως η κοινωνία, για μια ανανεωτική πολιτική παρέμβαση από ανθρώπους άφθαρτους, η οποία θα ανατρέψει το χρεοκοπημένο πολιτικό σύστημα και θα ανοίξει μια άλλη προοπτική για τον τόπο.
Το «Κάτω» εντέλει είναι ένα μυθιστόρημα που πασκίζει να φωτίσει τα πάθη και τα παθήματα των ανθρώπων αλλά και να αγγίξει φλέγοντα ζητήματα του καιρού μας. Πρόκειται για έργο που πείθει με την αλήθεια των χαρακτήρων και τη σιγουριά της γραφής του και διαβάζεται άνετα, χωρίς να καταφεύγει σε ευκολίες. Ένα πράγματι σημαντικό βήμα της Δώρας Κασκάλη προς την ωριμότητα.
σ. 94-95, περ. Παρέμβαση της Κοζάνης, τχ. 166-167.
Δώρα Κασκάλη, Κάτω 